Rachunki IKE/IKZE

Czym jest, jakie są korzyści, ograniczenia i zasady dotyczące składania dyspozycji wkładem na wypadek śmierci?

Nie często przychodzi nam refleksja na temat własnej śmierci – co jest rzeczą jak najbardziej naturalną. Podobnie jest z rozmyślaniem o tym, co się stanie ze środkami finansowymi zgromadzonymi na koncie osobistym po naszej śmierci. Mamy oczywiście świadomość tego, że zgodnie z prawem nastąpi podział majątku. Nie każdy z nas ma jednak świadomość, że Prawo bankowe dopuszcza wyjątkową możliwość dostępu do środków zmarłego posiadacza rachunku "na skróty"  –  czym de faco jest złożenie „dyspozycji wkładem na wypadek śmierci” (dalej zwanej również "Dyspozycją").

Nim przejdziemy do szczegółów, warto przypomnieć kolejność wypłat osób uprawnionych po śmierci posiadacza rachunku (klienta indywidualnego), która już na samym wstępie obrazuje stopień uprzywilejowania tej formy uprawnienia nadanego za życia przez posiadacza rachunku:

Czym jest dyspozycja na wypadek śmierci?

Jest to dokument składany w placówce bankowej (banku prowadzącego nasz rachunek) - według wzoru określonego na dole strony w sekcji "Przydatne dokumenty", w którym poświadczamy wolę przekazania dostępnych środków w określonej kwocie wskazanym przez nas osobom. W ten sposób możemy zabezpieczyć bliskich przed dłuższym brakiem dostępu do środków pieniężnych na rachunkach, które zostaną zablokowane z momentem naszej śmierci. Wydanie dyspozycji na wypadek śmierci umożliwi wskazanym pozyskanie pieniędzy m.in. na dokonanie bieżących opłat, wypłatę gotówki czy opłacenie rat kredytowych. To ważne, ponieważ z momentem śmierci właściciela rachunku wszelkie upoważnienia do korzystania z konta zostają wstrzymane do momentu uzyskania sądowego potwierdzenia nabycia spadku lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia.

Jakie są korzyści ze złożenia dyspozycji na wypadek śmierci?

Z punktu widzenia Posiadacza rachunku, złożenie Dyspozycji daje mu przede wszystkim gwarancję, że w razie jego śmierci, środki pieniężne zgromadzone na jego rachunkach prowadzonych w banku w pierwszej kolejności i bez zbędnych przeszkód oraz zwłoki trafią do rąk osób, które wskaże w Dyspozycji. Można zatem w pewnym stopniu dostrzec podobieństwa Dyspozycji do testamentu, przy czym należy pamięteć, że choć w pewnym zakresie Dyspozycja jest znacznie prostszą i skuteczniejszą formą oświadczenia woli Posiadacza rachunku, to w zakresie podmiotowym jak i przedmiotowym posiada pewne ograniczenia, o których mowa będzie w dalszej części. Póki co,  w tym miejscu należy wymienić następujące korzyści wynikające ze złożenia Dyspozycji:

• Natychmiastowy dostęp do środków zgromadzonych na rachunku posiadacza po jego śmierci  - osoby upoważnione w Dyspozycji mogą niezwłocznie po dostarczeniu aktu zgonu posiadacza rachunku dokonać wypłaty środków z rachunku/ rachunków - do wysokości przysługujacej im na mocy Dyspozycji.
• Pierszeństwo przed spadkobiercami - wypłata na podstawie Dyspozycji jest wyłączona ze spadku, co oznacza, że wypłata nie wchodzi do masy spadkowej i nie podlega podziałowi zgodnie z przepisami prawa spadkowego lub testamentu.
• Minimum formalności przy wypłacie - do wypłaty środków przez zapisobiercę na podstawie Dyspozycji wystarczy dowód tożsamości niezbedny do jego identyfikacji jako uprawnionego do wypłaty.
• Możliwość złożenia, zmiany lub odwołania Dyspozycji w dowolnym czasie - Posiadacz rachunku może w każdym momencie pod warunkiem osobistego stawiennictwa w placówce Banku, dokonać dowolnych zmian w Dyspozycji lub ją całkowicie odwołać. Należy jedynie pamiętać, że każdorazowe złożenie, zmiana lub odwołanie Dyspozycji wiąże się z obowiązkiem uiszczenia stosownej opłaty określonej w Taryfie opłat i prowizji bankowych Banku (patrz sekcja "Przydatne dokumenty").

Jakie są ograniczenia dyspozycji na wypadek śmierci?

Z wielu obiektywnych względów (głównie dotyczących ochrony interesu spadkobierców) podmiot i przedmiot dyspozycji posiada ograniczenia, jakimi są:

• Limit kwoty wypłaty dyspozycji  - łaczna suma (docelowa wypłata) objęta dyspozycją nie może przekraczać 20-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
• "Beneficjenci" Dyspozycji (zapisobiercy) - Dyspozycja może być wydana wyłącznie na rzecz członków najbliższej rodziny, tj. małżonkowi/ małżonce, wstępnym (rodzicom, dziadkom, pradziadkom), zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom) lub rodzeństwu.
• Rodzaj rachunku na którym zdeponowano środki - dyspozycja może być wydana przez posiadacza wyłącznie w odniesieniu do rachunków oszczędnościowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych lub terminowych lokat oszczędnościowych (tj. rachunków prowadzonych na rzecz osób fizycznych w celu nie związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą lub rolniczą) - z wyłączeniem rachunków wspólnych, rachunków osób małoletnich i ubezwłasnowolnionych.
• Pierszeństwa wypłaty przed Dyspozycją - pomimo, że Dyspozycja ma pierszeństwo wypłaty przed spadkobiercami, to przed Dyspozycją pierszeństwo wypłaty mają osoby z prawem do wypłaty z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu posiadacza rachunku.

Jaka jest podstawa prawna Dyspozycji?

Zasady dotyczące Dyspozycji wkładem na wypadek śmierci szczegółowo regulują przepisy art. 56. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, w nastepującym brzmieniu:

1. Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).
2. Kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
3. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdym czasie przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana na piśmie.
4. Jeżeli posiadacz rachunku wydał więcej niż jedną dyspozycję wkładem na wypadek śmierci, a łączna suma dyspozycji przekracza limit, o którym mowa w ust. 2, dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej.
5. Kwota wypłacona zgodnie z ust. 1 nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.
6. Osoby, którym na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci wypłacono kwoty z naruszeniem ust. 4, są zobowiązane do ich zwrotu spadkobiercom posiadacza.

Jakie są zasady składania dyspozycji w Banku?

Aby złożyć, zmienić lub odwołać Dyspozycję, należy zgłosić się osobiście do placówki Banku. Wzór dyspozycji jest dostępny w placówce Banku lub można go pobrać ze strony internetowej Banku (link do druku znajduje się na dole strony w sekcji "Przydatne dokumenty"). Na wszelkie wątpliwości związane z Dyspozycją odpowie pracownik Banku. Pamiętaj, aby dostarczyć do Banku dane kontaktowe do osób uprawnionych, co ułatwi wypełnienie przez Bank względem ich obowiązku informacyjnego o którym mowa poniżej.

Jakie są obowiązki Banku?

W przypadku śmierci posiadacza rachunku, który złożył Dyspozycję, bank ma obowiązek powiadomienia osób wskazanych w tej dyspozycji o przysługującym im prawie do środków z tego tytułu. W związku z tym wszystkie osoby, które chcą złożyć lub już złożyły taką dyspozycję, powinny pamiętać o aktualizacji danych adresowych osób wskazanych w Dyspozycji. To zdecydowanie usprawnia proces jej realizacji

Jaka jest różnica pomiędzy pełnomocnictwem (upoważnieniem) do rachunku a dyspozycją na wypadek śmierci?

Bywa, że powyższe pojęcia są mylone, dlatego warto przypomnieć istotne różnice pomiędzy nimi występujące:

Przydatne dokumenty

• Wzór dyspozycji wkładem na wypadek śmierci

• Tabela oprocentowania